Sự nguy hiểm của bệnh “ Viêm cầu khuẩn lợn”

 

          Bệnh do vi khuẩn Streptococcus suis gây ra. Vi khuẩn này có thể lây nhiễm sang người qua đường tiếp xúc trực tiếp chăn nuôi, hay giết mổ, chế biến thịt lợn bệnh. Ngoài lây truyền qua tiếp xúc vết thương, liên cầu khuẩn lợn còn lây qua giọt bắn đường hô hấp và xâm nhập qua đường tiêu hóa sau khi ăn phải thịt lợn nhiễm bệnh chưa nấu chín.

          Nguyên nhân thường thấy nhất ở các ca bệnh liên cầu khuẩn lợn ở Việt Nam là do ăn tiết canh lợn. Còn gần đây nhất có ca bệnh là người làm nghề giết mổ lợn ở Yên Bái, chỉ 3 giờ sau khi giết mổ lợn thì người này đã có triệu chứng mắc bệnh phải cấp cứu.

          Nhiễm liên cầu khuẩn ở lợn là gì?

          Liên cầu khuẩn lợn có tên khoa học là Streptococcus suis, là một loại cầu khuẩn gram dương, có hình hạt đậu. Vi khuẩn này là tác nhân gây ra rất nhiều bệnh (viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết, viêm khớp ở lợn). Liên cầu khuẩn lợn cư trú ở đường hô hấp trên (xoang mũi, hạch hạnh nhân), tuy nhiên, chúng cũng có thể cư trú ở đường sinh dục và đường tiêu hóa của lợn.

          Liên cầu khuẩn lợn xuất hiện chủ yếu ở lợn nhà nhưng đôi khi vẫn tìm thấy ở lợn rừng, ngựa, chó, mèo, và chim. Ngoài ra, vi khuẩn này còn tồn tại ở trong rác, phân, nước. Liên cầu khuẩn lợn có 2 loại, loại I gây dịch bệnh lẻ tẻ ở những đàn lợn nhỏ đang bú sữa; loại II gây bệnh ở lợn mọi lứa tuổi, và có thể lây nhiễm cho người.

          Liên cầu khuẩn ở lợn có lây sang người không?

          Liên cầu khuẩn lợn có thể lây nhiễm sang người thông qua tiếp xúc trực tiếp với lợn bệnh và lợn lành nhưng mang mầm mống bệnh. Lây qua giết mổ, chế biến và sử dụng thịt lợn bệnh không chế biến kỹ. Vi khuẩn này sẽ lây sang người qua những vết thương hở trên da. Do vậy, nhiễm liên cầu khuẩn lợn không chỉ gặp ở người chăn nuôi mà người giết mổ, người bán thịt, người nội trợ, người chế biến thịt lợn hay ăn tiết canh, thịt lợn chưa chế biến kỹ.

          Hiện chưa có vắc xin phòng nhiễm khuẩn liên cầu lợn và cũng chưa có bằng chứng vi khuẩn này có thể lây truyền từ người sang người. Ngoài lây truyền qua tiếp xúc vết thương, liên cầu khuẩn lợn còn lây qua giọt bắn đường hô hấp và xâm nhập qua đường tiêu hóa sau khi ăn phải thịt lợn nhiễm bệnh chưa nấu chín.

          Triệu chứng nhận biết bị nhiễm liên cầu khuẩn lợn ở người

          Liên cầu khuẩn lợn khi mắc phải sẽ gây nhiễm trùng toàn thân, ảnh hưởng đến một số hệ thống cơ quan, phổ biến nhất là viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết. Bệnh thường có một số triệu chứng “điển hình” như sau:

·               Sốt

·               Đau đầu

·               Điếc tai

·               Nôn mửa

·               Rối loạn tri giác

·               Cứng gáy

·               Xuất huyết dưới da từng mảng

·               Xuất huyết tiêu hóa

·               Đôi khi gây hoại tử

          Trường hợp bị nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn liên cầu khuẩn lợn xâm nhập vào máu, vi khuẩn sẽ sản sinh nhanh chóng và sinh ra nhiều độc tố. Lúc này, ngoài các triệu chứng nêu trên, người bệnh có thể bị nhiễm độc tố nặng với các biểu hiện: tụt huyết áp, rối loạn đông máu, suy đa phủ tạng, trụy tim mạch, suy hô hấp, hôn mê, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

          Một số trường hợp bị nhiễm độc đường tiêu hóa với các biểu hiện rối loạn đường tiêu hóa như đi ngoài liên tục, phân lỏng, có máu. Ngoài ra, người bị nhiễm liên cầu lợn còn có triệu chứng sợ ánh sáng, co giật, nôn vọt…; nếu không cứu chữa kịp thời có thể gây phù não, hôn mê và tử vong.

          Bên cạnh đó, một số biểu hiện ít gặp hơn khi nhiễm liên cầu khuẩn có thể xuất hiện như viêm tâm mạc (cấp tính và bán cấp tính), viêm khớp sinh mủ cấp tính, viêm nội nhãn và viêm màng bồ đào, viêm cột sống dính khớp… Để xác định chính xác, bác sĩ nuôi cấy bệnh phẩm (máu, dịch não tủy), và cho kết quả dương tính với liên cầu khuẩn lợn hoặc bằng phương pháp sinh học phân tử (PCR).

          Thời gian ủ bệnh là bao lâu?

          Thời gian ủ bệnh của liên cầu khuẩn lợn ở người thường rất ngắn, chỉ dao động từ vài giờ đến 3 ngày. Liên cầu khuẩn lợn ở người xâm nhập trực tiếp vào máu qua vết thương trên da.

          Ảnh hưởng của bệnh nhiễm liên cầu khuẩn ở lợn gây cho người?

          Bệnh liên cầu khuẩn lợn không chỉ gây tổn thất to lớn về kinh tế mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của con người, có thể dẫn đến nguy kịch, tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bệnh tuy ít gặp ở người nhưng có nguy cơ lây nhiễm cao khi tiếp xúc với lợn bệnh hoặc các sản phẩm từ lợn bệnh.

          Các bệnh lý nguy hiểm mà người bệnh thường gặp khi nhiễm liên cầu khuẩn lợn là viêm phổi, viêm màng não, viêm cơ tim và viêm khớp. Nếu không được điều trị kịp thời có thể gây tử vong do độc tố vi khuẩn gây sốc nhiễm khuẩn, viêm nội tâm mạc, suy đa phủ tạng, nhiễm khuẩn huyết.

          Theo thống kê, năm 2005 dịch liên cầu lợn ở người xảy ra ở Trung Quốc làm 215 người mắc, trong đó có 39 người tử vong. Thống kê cho thấy, đa phần người mắc là người giết mổ lợn, bán hoặc chế biến thịt lợn bệnh.

          Cách điều trị liên cầu khuẩn lợn ở người

          Nguyên tắc điều trị của liên khuẩn cầu lợn là kết hợp giữa thuốc kháng sinh và điều trị hỗ trợ hồi sức tích cực. Khi phát hiện ra các biểu hiện sốc, suy đa phủ tạng, rối loạn đông máu cần cho bệnh nhân nhập viện ngày:

          Dùng thuốc kháng sinh: Khi phát hiện bị nhiễm liên cầu khuẩn cần được điều trị bằng kháng sinh ngay lập tức. Tùy vào độ tuổi mà liều lượng và thời gian điều trị viêm màng não do liên cầu khuẩn lợn gây ra cũng khác nhau: Ampicillin 2 gr/ lần x 6 lần, cách 4 giờ một lần; trẻ em: 200 mg/ kg/ 24 giờ). Hoặc Ceftriaxon 2 gr/lần x 2 lần, cách 12 giờ một lần; trẻ em: 100 mg/ kg/24 giờ.

          Sau 2-3 ngày, bác sĩ chọc dò dịch não tủy lại để đánh giá đáp ứng điều trị. Dựa vào kết quả kháng sinh đồ và đáp ứng lâm sàng, bác sĩ sẽ điều chỉnh kháng sinh theo mức lọc cầu thận. Tùy trường hợp cụ thể, bác sĩ có thể phối hợp thêm kháng sinh phổ rộng khác. Bệnh nhân sẽ dùng kháng sinh cho đến khi xét nghiệm dịch não tủy trở về mức bình thường hoặc sử dụng kháng sinh tối thiểu trong 3 tuần.

          Điều trị hỗ trợ: Bên cạnh dùng thuốc kháng sinh để điều trị, một số trường hợp, bác sĩ sẽ kết hợp điều trị hỗ trợ như: trường hợp hôn mê sẽ đặt ống nội khí quản sớm để bảo vệ đường thở và để thở máy khi cần, dùng thuốc chống phù não, chống co giật và chống co giật như Mannitol 20% 0,5-1 g/kg, Diazepam 0,1 mg/kg/lần, Methylprednisolone 0,5- 1 mg/kg/24 giờ hoặc một corticosteroid tương tự. Người bệnh có thể lọc máu nếu có điều kiện.

          Biện pháp phòng liên cầu khuẩn lợn lây sang người

          Để phòng ngừa liên cầu khuẩn lợn lây sang người, cần chủ động tránh xa nguồn bệnh lây nhiễm, vệ sinh cá nhân, cũng như môi trường sống xung quanh sạch sẽ:

·               Rửa tay kỹ khi tiếp xúc với lợn nuôi hoặc thịt lợn

·               Ở những hộ chăn nuôi khi lợn ốm chết phải chôn, đổ thuốc sát khuẩn, tiêu hủy. Chuồng trại cần phun thuốc sát khuẩn, khử khuẩn, hoặc báo ngay cho chính quyền địa phương để hướng điều trị xử lý triệt để.

·               Người tiêu dùng nên chọn thịt lợn có dấu mộc kiểm định của cơ quan thú ý, tránh mua thịt có màu sắc bất thường.

·               Không ăn thịt lợn bị bệnh, thịt tái, đặc biệt là tiết canh, nem chua, nem chao trong thời gian có dịch, cần chế biến kỹ (trên 70 độ C).

·               Những người bị vết thương hở phải đeo bảo hộ khi tiếp xúc với thịt lợn tái hoặc sống.

·               Vệ sinh dụng cụ chế biến thịt lợn sạch sẽ, cần sử dụng riêng dụng cụ chế biến thịt chín và thịt sống.

·               Cần thăm khám khi có triệu chứng sốt sau khi tiếp xúc với lợn và thịt lợn.

          * Các biểu hiện chính của bệnh là sốt cao, có những cơn rét run; nôn và buồn nôn, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy; đau đầu dữ dội. Trường hợp bệnh nặng, nguy kịch sẽ xuất hiện các rối loạn thần kinh như: Lơ mơ, lú lẫn, hôn mê, co giật…, hoặc tổn thương các dây thần kinh trung ương như điếc, mắt mờ; rối loạn tuần hoàn. Ngoài ra, người bệnh còn xuất hiện rối loạn hô hấp như: Khó thở, viêm phổi, suy hô hấp; suy chức năng gan; suy chức năng thận; xuất huyết dưới da toàn thân dưới dạng mảng bầm tím; xuất huyết niêm mạc; xuất huyết nội tạng và nhiều rối loạn khác do nhiễm trùng huyết, suy đa phủ tạng, rối loạn đông máu và sốc nhiễm trùng.

          + Khi phát hiện một trong những triệu chứng trên, nhất là ở những người có tiền sử tiếp xúc thường xuyên với lợn hoặc ăn tiết canh, thịt lợn thì cần khẩn trương đưa người bệnh đến khám và điều trị tại các cơ sở y tế.

          * Bệnh liên cầu lợn nguy hiểm một phần vì hiện chưa có vắc xin phòng nhiễm liên cầu khuẩn lợn cho người. Tuy nhiên, vi khuẩn gây bệnh liên cầu khuẩn lợn hoàn toàn bị tiêu diệt khi thực phẩm được nấu chín kỹ. Đồng thời, bệnh liên cầu khuẩn lợn cũng có thể chữa khỏi nếu người bệnh được phát hiện và điều trị sớm bằng các loại kháng sinh và các biện pháp điều trị đặc biệt. Để tránh mắc bệnh, các bác sĩ khuyến cáo:

          - Những người chăn nuôi và giết mổ, chế biến thịt lợn cần nghiêm chỉnh chấp hành và thực hiện tốt các biện pháp vệ sinh chăn nuôi, vệ sinh chuồng trại, vệ sinh khi tiếp xúc, giết mổ chế biến thịt lợn như mặc quần áo bảo hộ, đi ủng, đeo găng tay; thường xuyên phun khử khuẩn chuồng trại, nơi giết mổ.

          - Không mua bán, vận chuyển, giết mổ lợn ốm, chết hoặc sản phẩm từ lợn không đảm bảo vệ sinh;

          - Lợn bệnh, lợn chết phải được tiêu hủy, chôn, phun thuốc khử trùng theo đúng quy định.

          - Bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. Tuyệt đối không giết mổ, không ăn thịt lợn bệnh, lợn chết, tiết canh lợn, thịt lợn sống, thịt lợn tái chưa nấu chín kỹ.

          - Người tiêu dùng nên lựa chọn mua thịt lợn đã qua kiểm định của cơ quan thú y, tránh mua thịt lợn có màu đỏ khác thường, xuất huyết hoặc phù nề.

          - Thực hiện tốt vệ sinh cá nhân, sử dụng găng tay và các dụng cụ bảo hộ cần thiết khác khi tiếp xúc với lợn, chế biến thịt lợn, thường xuyên rửa tay với xà phòng, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh; Không dùng chung đồ dùng cá nhân, thiết bị, dụng cụ với bệnh nhân (đặc biệt là đồ ăn, nước uống, khăn giấy, khăn tắm… với người khác); Nên che miệng khi ho và hắt hơi để tránh lây truyền liên cầu khuẩn nhóm A (nếu có) trong không khí.

          - Đối với môi trường công cộng cần thực hiện tốt các biện pháp vệ sinh chung, đặc biệt là nhà trẻ, cơ sở y tế, nơi sản xuất thực phẩm, trường học, khu vui chơi, đặc biệt là tại khu vực đang sinh sống.

          - Khi có biểu hiện mắc bệnh, cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.

                                                                                    Ban chăm sóc SKND